آیات متعددی از قرآن کریم بر شأن، عظمت، خلافت و امامت آن بزگوار دلالت دارد که، به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1- یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس ان الله لا یهدی القوم الکافرین، ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت برتو نازل شده است، کاملاً به مردم برسان و اگر نکنی رسالت او را انجام نداده‌ای، و خداوند تو را از خطرات [احتمالی] مردم نگاه می‌دارد، و خداوند جمعیت کافران را هدایت نمی‌کند. (مائده/67).

وحشت و نگرانی پیامبر(ص) برای خود و جان خود نبوده است. بلکه برای کارشکنی‌ها و مخالفتهای احتمالی منافقان بوده که نتیجة آن برای مسلمانان خطرات یا زیانهایی به بار می‌آورد.

روایات مختلفی از شیعه و سنی نقل شده است که این آیه در مورد انتخاب وصی و جانشین برای پیامبر می‌باشد.

روایات در این زمینه متواتر است، و روایات متواتر از معتبرین نوع روایات به شمار می‌آید. مرحوم علامة امینی در الغدیر، حدیث غدیر را از 110 نفر از صحابه و یاران پیامبر(ص)، با اسناد و مدارک، و از 84 نفر از تابعین و 360 نفر از دانشمند معروف اسلامی نقل کرده است که نشان می‌دهد حدیث مزبور یکی از قطعی‌ترین روایات است.

2- الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً، امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آئین جاودان شما پذیرفتم (مائده/3).

منظور از «الیوم» روزی است که کافران در آن روز مأیوس شدند و در آن روز دین و نعمت خدا، کامل گشت و خداوند آئین اسلام را به عنوان آئین نهائی مردم جهان عنوان نموده است.

بی‌تردید چنین روزی باید روز بسیار مهمی در تاریخ زندگی پیامبر(ص)باشد، از قرائن تاریخی، شأن نزول، تاریخ زندگی پیامبر و روایاتی که از منابع مختلف اسلامی از طرق شیعه و اهل سنت به دست ما رسیده است می‌توان به یقین گفت که منظور از «الیوم»، روز «غدیر خم» است، یعنی روزی که پیامبر(ص) حضرت علی (ع) را به طور رسمی برای جانشینی خود تعیین کرد، و چنین روزی بود که کفار در میان امواج یأس و ناامیدی فرورفتند، زیرا گمان می‌کردند که آئین اسلام قائم به شخص است و بعد از پیامبر، اسلام بدون رهبر و سرپرست خواهد گشت، اما هنگامی که مشاهده کردند مردی که از نظر علم، تقوی، قدرت، عدالت و… بعد از پیامبر در میان مسلمین بی نظیر بود، به عنوان جانشین پیامبر انتخاب شد، یأس و نومیدی آنها را فراگرفت و فهمیدند که اسلام آئینی ریشه‌دار و پایدار است.

به اتفاق دانشمندان شیعه، و بسیاری از دانشمندان اهل سنت، مانند: ابن جریر طبری، زید بن ارقم، حافظ ابونعیم اصفهانی، ابوسعید خدری، خطیب بغدادی و… معتقدند این آیه در روز غدیر خم، دربارة علی(ع) نازل گردیده است.

3- انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و هم راکعون، سرپرست و رهبر شما تنها خدا است و پیامبر او، و آنها که ایمان آورده‌اند همانها که نماز را برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌پردازند (مائده/55).

در تفسر «مجمع البیان»، ذیل این آیه از ابن عباس نقل شده که، اباذر غفاری گفت: روزی از روزها با رسول خدا (ص) در مسجد نماز می‌خواندیم، سائلی وارد مسجد شد و از مردم تقاضای کمک کرد، ولی کسی چیزی به او نداد، او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خدایا! تو شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم، ولی کسی جواب مساعد به من نداد، در همین حال علی (ع) که در حال رکوع بود، با انگشت کوچک دست راست خود اشاره کرد، سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست او بیرون آورد، پیامبر(ص) در حال نماز این جریان را مشاهده کرد، بعد از فراغ از نماز، سر به سوی آسمان بلند کرد و عرض کرد: خداوندا! برادرم موسی از تو تقاضا کرد که روح او را وسیع گردانی و کارها را براو آسان سازی و گره از زبان او بگشائی تا مردم گفتارش را درک کنند و نیز موسی درخواست کرد، هارون را که برادرش بود وزیر و یار و یاورش قرار دهی و به وسیلة او نیرویش را زیاد کنی و در کارهایش شریک سازی.

خداوندا! من محمد، پیامبر برگزیدة توأم، سینة مرا گشاده کن و کارها را برمن آسان ساز، از خاندانم علی را وزیر من گردان تا به وسیلة او پشتم قوی و محکم گردد. ابوذر می‌گوید، هنوز دعای پیامبر پایان نیافته بود که جبریل نازل شد و به پیامبر(ص) عرض کرد: بخوان، پیامبر فرمود: چه بخوانم، گفت بخوان: انما ولیکم الله و رسوله… . این شأن نزول از طرق مختلف نقل شده است.

ابن عباس، عمار یاسر، عبد الله بن سلام، سلمة بن کهیل، انس بن مالک، عتبة بن حکیم، عبدالله ابی، عبدالله بن غالب، جابر،‌ ابوذر همه نقل کردند که آیة فوق در شأن علی ( ع) نازل شده است، حتی از خود علی(ع) هم این روایت در کتب اهل تسنن نقل شده است و جالب این‌که در «غایه المرام» تعداد 24 حدیث در این مورد از طرق اهل تسنن و 19 حدیث از طریق شیعه نقل شده است. این روایت در حدود 30 کتاب از کتب معتبرة اهل سنت آمده است.

پس، شأن نزولی که این تعداد راوی از طرق مختلف و در کتابهای متعدد نقل کرده باشند، اطمینان آور و یا علم آور است و قابل خدشه نخواهد بود. و اگر بنا باشد در تفسیر آیه‌ای از قرآن این همه روایات نادیده گرفته شود، ما باید در تفسیر آیات قرآنی اصولاً به هیچ روایتی توجه نکنیم.

4- و من الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رؤف بالعباد، بعضی از مردم [با ایمان و فداکار] همچون علی (ع) در لیله المبیت به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر (ص) جان خود را برای خشنودی خداوند می‌فروشند، و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است (بقره/207).

مفسر معروف اهل سنت «ثعلبی» می‌نویسد، هنگامی که پیامبر اسلام(ص)تصمیم به مهاجرت گرفت، برای ادای قرض خود و تحویل امانتهائی که نزد او بود، علی (ع)را به جای خویش قرار داد و شب هنگام که می‌خواست به سوی غار ثور برود، در حالی که مشرکان اطراف خانة او را محاصره کرده بودند و ارادة کشتن او را داشتند دستور داد، علی (ع) در بستر او بخوابد و پارچة سبز رنگی که مخصوص خود پیامبر بود روی خویش بکشد، در این هنگام، خداوند به جبریل و میکاییل وحی فرستاد که من بین شما برادری ایجاد کردم، و عمر یکی از شما را طولانی‌تر قرار دادم کدام یک از شما حاضر است گذشت کند و زندگی دیگری را بر خود مقدم دارد؟ هیچ کدام حاضر نشدند، به آنها وحی شد اکنون علی (ع) در بستر پیامبر من خوابیده است و آماده است جان خویش را فدای او سازد، به زمین بروید و حافظ و نگهبان او باشید.

هنگامی که جبریل بالای سر و میکائیل پائین پای علی (ع) نشسته بودند، جبریل می‌گفت: به‌به! آفرین به تو ای علی! خداوند به وسیلة تو بر فرشتگان مباهات می‌کند، و در این هنگام آیة فوق نازل گردید.

مرحوم علامة امینی در جلد دوم الغدیر، صفة 44و45 می‌نویسد: «غزالی» در کتاب «احیاء العلوم»، جلد 3، صفحة 238 و صفوری در نزهة المجالس، جلد 2، صفحة 209، و ابن صباغ مالکی در کتاب فصول المهمة و ابن جوزی حنفی در تذکرة الخواص و مسند احمد، جلد 1 صفحة 348، تاریخ طبری، جلد 2، صفحة 99، ابن هشام و حلبی در سیره، یعقوبی در تاریخ خود و بسیاری دیگر از دانشمندان اهل سنت، این شأن نزول را نقل کرده و همه گفته‌اند که این آیه در مورد حضرت علی (ع) نازل شده است.

وقتی یک انسان دارای چنین مقام و منزلتی در نزد خداوند -تبارک و تعالی- شد، روشن است که مقام خلافت و امامت بعد از پیامبر، مخصوص او می‌گردد، زیرا مراتب عبودیت را کامل کرده و کسی که دارای چنین شأنی باشد، عقلاً محال است که تحت ولایت کسی قرار گیرد که او صلاحیت نداشته و به مراتب از علی (ع) پائین‌تر باشد.

این چهار آیة یاد شده از آیات مشهور و معروفی بود که همة مفسران شیعه و سنی بر این باورند که در شأن و منزلت حضرت علی (ع) نازل شده است.

نکته :

آیات متعدد دیگری نیز وجود دارد که بسیاری از مفسران معتقدند که در مورد عظمت علی(ع) نازل شده است که خیلی از آنها به دلالت تضمنی و یا به دلالت التزامی، بر امامت و ولایت علی (ع) دلالت دارد که برخی از آنها عبارتند از:

افمن کان علی بینة من ربه و یتلوه شاهد منه و من قبله کتاب موسی اماماً و رحمة (هود/17).

انی جاعلک للناس اماماً قال و من ذریتی قال لا ینال عهدی الظالمین (بقره/126).

ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی (حشر/7).

و اعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی (انفال/41).

یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین (توبه/120).

و انی لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحاً ثم اهتدی (طه/82).

اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم (نساء/57).

فمن حاجک فیه من بعد ما جائک من العلم (آل‌عمران/61).

انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت (احزاب/33).

قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودة فی القربی (شوری/23).

فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون (انبیاء/7).

واعتصموا بحبل الله جمیعاً (آل‌عمران/103).

و انذر عشیرتک الاقربین (شعراء/214).

و من عنده علم الکتاب (رعد/43).